Waalenburg een bijzonder natuurgebied

Ooit hielden kemphanen schijngevechten in polder Waalenburg om indruk te maken op de vrouwtjes. Door allerlei oorzaken zijn die verdwenen. Inmiddels is deze voormalige landbouwpolder teruggeven aan de natuur en rigoureus op de schop gegaan. "Het zou prachtig zijn als de kemphaan hier weer gaat broeden."

Voor de aanleg van de eerste dijk in de vijftiende eeuw had de zee lang vrij spel in Waalenburg. Eenmaal ingepolderd bleef het lage land brak en drassig. "Slecht land", vonden boeren. Zij wilden het niet, maar 'feugeltjesmensen' zagen wél de waarde in. Zoals Jac. P. Thijsse, de natuurkenner en medeoprichter van de Vereniging tot Behoud van Natuurmonumenten (NM), die in 1909 in het gebied 7,5 hectare aankocht. In het hooiland wemelde het van de kieviten, grutto's, kluten, tureluurs, kemphanen, visdiefjes, zwartkopmeeuwen en andere vogels. Het gebied groeide uit tot een trekpleisters voor vogelaars.

Ruilverkaveling

De kwaliteit van de omliggende landgrond verbeterde na ruilverkaveling in de tweede helft van de vorige eeuw. Moderne landbouw, verkeer en drukte zetten de natuur op achterstand. Als gevolg van een grote grondruil tussen natuur en landbouw verdwenen enkele jaren geleden de meeste boeren  uit het gebied. Er werd een plan ontwikkeld om de grond en waterhuishouding in Waalenburg zoveel mogelijk terug te brengen naar de situatie van vóór 1950. Een grote operatie, waarbij bijna 400.000 kubieke meter grond werd verzet. Er is een gebied ontstaan met natte weilanden, lage oevers, kreken en kolken. Speciaal ingericht en beheerd voor weidevogels, schrale graslanden waar in de ziltige grond orchideeën, schorrezoutgras, goudknopje, addertong, melkkruid, rode en stijve ogentroost en andere bijzondere planten groeien.

Stekelbaarsjes

In dit plan is de natuurlijke hoofdkreek, die vanuit het midden van het gebied naar het noordoosten kronkelt, uitgebreid en verbreed. De kaarsrechte sloot die het water afvoert is deels verdwenen en ondieper gemaakt, kleinere sloten zijn gebleven. Een brede en diepe randsloot rond het gebied zorgt voor afvoer van water uit de omgeving van Waalenburg, waardoor er in het natuurgebied een optimaal waterpeil gevoerd kan worden voor de natuur. Speciale vismigratiepunten zorgen dat stekelbaarsjes het gebied in kunnen zwemmen.

Weidevogels

De weg door het gebied wordt versmald en de snelheid omlaag gebracht. Fietsvriendelijker en minder verstorend. Plekken waar ruimte is voor recreatie, maar ook delen die met rust worden gelaten. Met als ultiem doel dat de kemphanen er weer gaan broeden. Maar waarin ook allerlei andere weidevogels, zoals grutto, tureluur, kievit, scholekster volop nestelen. Een gebied met een gevarieerde voedselketen, vlinders, kleine watersalamander en een grote biodiversiteit (van zeekraal tot veldzuring) en vogelrijk. Vogelaars kunnen dit observeren vanaf speciale parkeerplaatsen langs de kant van de weg. Er zijn ook uitkijkposten op de Zaandammerdijk, het Waalenburgerdijkje en bij het nieuwe natuurcentrum van Natuurmonumenten in Waalenburg. Het startpunt van wandel- en fietsroutes en excursies door het gebied. Tevens is in het natuurcentrum  volop informatie verkrijgbaar over de natuur op Texel en er zijn speelplaatsen.

Boswachter

Boswachter Eckard Boot kent Waalenburg op zijn duimpje. Zijn grootvader verraste zijn oma ooit met 'koeieblommen' uit Waalenburg. Kleinzoon Eckard, de vierde generatie Boot die bos(vogel)wachter voor Natuurmonumenten is, laat de harlekijnorchis zoals hij officieel heet, ongemoeid. Zo'n rondleiding is een prachtige manier om de bijzondere natuur in dit gebied met eigen ogen te aanschouwen en te beleven.

De natuurontwikkeling beperkte zich niet tot Waalenburg. Aan de oostkant van het eiland zijn verspreid over een groot gebied de laatste jaren allerlei natuurgebieden vergroot en ingericht. Zoals De Bol en Dijkmanshuizen. Broed- en pleisterplaatsen voor allerlei wad- en andere vogels, die vanaf verschillende uitkijkposten kunnen worden geobserveerd. De route langs de dijk staat inmiddels bekend als de 'Vogelboulevard'.