Afbeelding

Wouter Klootwijk verkent Texelse vissershaven - Long Read

Landbouw / Visserij

"Maar weinig mensen weten hoe hard deze mensen werken." Wouter Klootwijk, columnist, schrijver en presentator van televisieprogramma's over vis en de visserij, praat met respect over de vissers. Op vrijdag meert de vloot af in Oudeschild. Texel0222 ging met deze markante persoonlijkheid een rondje over de haven.

We kennen Klootwijk, steevast in schippersjas, van programma's als De Wilde Keuken, Keuringsdienst van Waarde en Klootwijk aan Zee. Hij nam menig uitzending op Texel op. Niet alleen omdat hij hier graag komt. ''De toekomst begint vaak op Texel. De eerste garnalenvisser die zelf machinaal pelt zit op Texel. De Sumwing (een uitvinding waardoor vissers veel brandstof besparen) is hier bedacht.'' Ook maakte hij een reportage over de visfuik van het Koninklijk Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee, die elke dag wordt geleegd. ''Het tellen en meten van de gevangen vis, daar zijn we ook bij geweest.''

Over instituten die onderzoek doen naar de vis en/of visserij, is hij wel eens kritisch. Klootwijk neemt instituut IMARES op de hak. "Ik moet daar ontzettend om lachen, zoals ze daar op het zand van de Veluwe zitten. Over kokkels zeggen ze dat er 445,6 miljoen kilo kokkels op het wad zitten. Volgens deze bioloog een ruwe schatting. Ik vroeg: Hoe komen jullie dan aan die komma zes? Het antwoord: "Dat rolt uit de computer. Wij biologen maken schattingen aan de hand van proeftrekjes. Wij weten dat we er dertig procent naast kunnen zitten. Dus dertig procent meer of minder. Bizar."

Bijvangst

Vis en visserij heeft Klootwijk in zijn programma's al vele malen belicht, vanuit uiteenlopende invalshoeken en dicht bij de bron: de visserij zelf. "Het is een onderwerp dat me aan het hart gaat." Hij windt er geen doekjes om en gaat gevoelige onderwerpen en thema's niet uit de weg. Zoals de omstreden plicht voor vissers om met ingang van dit jaar hun bijvangst (ondermaatse en andere onbruikbare vis die tot voor kort terug mocht worden gezet) die nu nog overboord gaat, aan land te brengen. "Een onnozele maatregel. Bijvangst is visvoer. Je bent van lotje getikt als je dat aan land neemt. Maar dat weten ze niet in Brussel." Wat volgens hem niet wegneemt dat je met die bijvangst bijzondere dingen kunt doen. "Zo heb ik een tv-programma gemaakt met Henk Bultjes, garnalenvisser op Lauwersoog. We maakten visballetjes van zandspiering, bijvangst die bij vlagen meekomt met de garnalen."

Ambassadeur

Klootwijk kan een potje breken bij de Texelse vissers. Noordzeevisser Jan Drijver: "Er zijn heel veel bekende mensen in Nederland en Europa die ons het leven zuur maken en maar heel weinig ambassadeurs. Bedankt voor alle reclame die je voor ons maakt", deed de visserman Klootwijk eens zijn pet cadeau, een gebaar dat hij niet eerder maakte. Het was Klootwijk teveel eer. "Mijn uitgangspunt is om de mensen te informeren over vis." Op zijn minst is hij een ambassadeur voor de Noordzeevis. "Eindelijk wordt er over vis gepraat", hoorde hij zelf in viswinkels vertellen.

TX1 'Klasina-J'

Op de haven nemen we een kijkje aan boord van de TX1 'Klasina-J' van de familie Vonk. Cor en Thijs zijn telgen uit een Texels geslacht, de vierde generatie al die in de visserij het brood verdient. Het vissersvak kregen ze met de paplepel ingegoten. Hun schip is een robuuste Noordzeekotter, loeisterk en voorzien van de modernste apparatuur en techniek. Zoals de elektrische pulskor. Deze methode 'wekt' de platvis op de bodem van de zee met behulp van kleine stroomstootjes. Dit biedt vele voordelen boven de klassieke boomkor waarmee de visserij decennia werkte. Cor: "Veel minder bodemberoering, dat is winst voor het milieu. Ons brandstofverbruik is ruimschoots gehalveerd. Minder slijtage van de netten en daardoor minder onderhoud en oponthoud. Ook onze bijvangst is afgenomen in vergelijking met de boomkor, doordat kleine vis minder reageert op de stroomstootjes. En de kwaliteit van de vis is een stuk beter. De vis is aan boord zó levend, die springt bijna de bak uit."

Wat de mensen uit de praktijk al wisten, is nu ook door onderzoek aangetoond. De vis schrikt wel van het schokje, maar lijdt er geen schade door. De pulsvisserij is dus een methode waarbij de vis zo min mogelijk wordt beroerd en zo gaaf en vers mogelijk aan land kan worden gebracht. En het mooie is dat het een Texelse uitvinding is, net zoals de Sumwing, waarmee vissers veel brandstof besparen. "De Texelse visserij loopt gewoon voorop", vertelt Cor trots.  

Stompzinnig

Klootwijk bekijkt het resultaat met eigen  ogen. Grote 'lappen' vers gevangen griet, schar, tarbot, tong, schol en andere soorten gaan door zijn  handen. "Prachtige vis. Sinds de visstand wordt bijgehouden zijn de aantallen schol in de Noordzee nog nooit zo hoog geweest. Maar in het hoogseizoen in augustus brengt de schol niets op. Zo weinig dat vissers de brandstof er amper van kunnen betalen. Onvoorstelbaar treurig. Terwijl van de andere kant van de wereld de gekweekte pangasius wordt geïmporteerd, gooien wij de platvis hier bijna weg. Stompzinnig, want een maaltje schol is vele malen lekkerder dan zo'n ellendig lapje gekweekte meerval. Wat ik ook niet snap is waarom vrijwel al onze schol naar Italië wordt geëxporteerd. Dat heeft niets met traditie te maken, maar is pas sinds een jaar of dertig. Waarom Nederlanders niet meer schol eten snap ik niet. Als ik schollen bak voor mijn gasten, dan dansen ze van geluk om de tafel. Vreemd toch, temeer omdat vis die zó waardevol is bij wijze van spreken achter je keukendeur langs zwemt.''

Vrijheid

Schol is heerlijk, tong een delicatesse. En daarvoor moet je op Texel zijn. De TX1 en de meeste andere Texelse kotters vissen vooral op tong. Elke week stomen ze met hun loeisterke kotter een mijl of tachtig (circa 150 km) om onder de Engelse kust de netten te laten zakken. Vanaf dat moment gaat het werk continu door, 24 uur per dag. Zodra de eerste trek is binnengehaald, wordt de vis gesorteerd, verwerkt en opgeslagen, om daarna weer een uurtje te pauzeren. Als de volgende trek aan boord is, begint het weer van voor af aan. Keihard werken, maar Cor en Thijs zouden niet anders willen. Cor: "Elke trek is weer anders en ik hou van de vrijheid op zee, ver van de drukte van de samenleving." Met kennis en ervaring, doorgegeven van vader op zoon. "We kunnen de vis niet op een schermpje zien, het blijft een kwestie van gokken waar we de netten laten zakken. En ervaring natuurlijk."

Kokkels

Genoeg gepraat. Klootwijk neemt afscheid en gaan verder over de haven. Naar de TX96 'Louise Marlou', het gloednieuwe kokkelschip van de gebroeders Willem-Anton en Albert Schagen. Texelse kokkelvissers in hart en nieren. Net terug van de wekelijkse reis over het Wad, toont Albert de oogst. De Schagens behoren tot de weinigen met een vergunning om met de hand kokkels te vangen in de Waddenzee. Het kokkelen gebeurt handmatig, met een hark met een net, met scheppen van twintig tot dertig kilo gelijk. "Het is echt sport, zwaar werk", vertelt Albert. Maar de moeite wordt beloond, het resultaat mag gezien én geproefd worden. Grote schelpen, prachtig van vorm, zuiver, schoon, vlezig en heerlijk van smaak. "Kraakvers en het vruchtvlees is zó schoon", neemt Klootwijk de proef op de som. Texelse kokkels zijn een traktatie, je proeft de ongerepte natuur er in terug.

Visrestaurant 't Pakhuus

Even later verdwijnen de verse kokkels in de pan van 't Pakhuus op de haven. Het visrestaurant is een begrip. Een markant gebouw en een geliefde pleisterplaats voor visliefhebbers. Sinds vorig jaar gerund door chef kok en gastheer Boy Schuiling. Koken zit in het bloed van deze telg uit een horecafamilie. "Vis is helemaal mijn ding." Het liefst werkt hij met vis waarvan hij de herkomst kent. Garnalen uit de Waddenzee, tong en schol uit de Noordzee en ga zo maar door. De kokkels sissen in de koekenpan. Klootwijk ziet hoe de kok met onder meer bieslookolie, zilte kruiden van het eiland en doperwten een heerlijke saus bereidt. Het water loopt in de mond, tussen de bedrijven door proeft hij met de chef kok een paar gebakken kokkels. "Heerlijk!"  Ook de schol gaat in de pan. "Een heerlijke en heel betaalbare vis", vertelt Boy. Terwijl de kok het eten bereidt, geniet Klootwijk in het restaurant van het fraaie uitzicht over de vissershaven. Dan is het moment aangebroken waarop visliefhebber Wouter Klootwijk zich het meest heeft verheugd: het gerecht wordt opgediend. "Een waar kunstwerkje." Ook qua smaak wordt zijn verwachting overtroffen. "Heerlijk!"

Van onze partners